احتمالا برای شما هم پیش آمده که برای چکاپ خودروی‌تان به تعمیرگاه مراجعه کرده‌اید و به شما گفته شده که باید تسمه خودرو تعویض شود. در این هنگام شما با اسامی متعدد تسمه‌های خودرو مواجه می‌شوید و شاید این تعدد نام شما را کمی سردرگم کند. از این رو سعی کردیم در این مقاله شما را با انواع تسمه‌های خودرو آشنا کنیم و درباره نحوه کارکرد و علل خرابی هر کدام از تسمه‌ها در بخش مقالات سایت کارن یدک توضیح دهیم.
انواع تسمه خودرو
به طور کلی می‌توان گفت دو نوع تسمه خودرو داریم:
- تسمه تایم
- تسمه دینام
البته قبل از توضیح هر کدام از این تسمه ها بهتر است با ماهیت تسمه و وظیفه آن بیشتر آشنا شوید. زیرا تسمه یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین قطعات در خودرو است که هرگونه خرابی یا مشکلی در آن می‌تواند آسیب های جانی و مالی جبران ناپذیری به راننده و سرنشینان خودرو وارد کند. بنابراین آشنایی با این قطعه اهمیت فراوان دارد و وظیفه شما به عنوان راننده و صاحب خودرو این است که نحوه کارکرد، علل خرابی و علائم خراب شدن انواع تسمه را بدانید و در پیشگیری از بروز مشکل جلوگیری کنید.
تسمه چیست؟
تسمه حلقه ای نسبتا منعطف است که دور پولی، قرقره یا چرخ میپیچد و یک مدار بسته تشکیل می‌دهید. در این مدار اجزای مختلفی کنار هم قرار گرفته اند که می‌توانند انرژی چرخشی را به هم منتقل کنند. تسمه ها را از مواد انعطاف پذیری می‌سازند تا بتوانند انرژی را به راحتی و بدون ایجاد صدا انتقال دهند و اجزا و قطعات مختلف خودرو را به هم متصل کنند. جنس این تسمه‌ها عموما از لاستیک ضد ازون ساخته شده و دارای شیارها و دندانه‌هایی هستند که حرکت چرخ دنده و قرقره ها را آسان می‌کند.
تسمه تایم چیست؟
به جرات می‌توان گفت مهم‌ترین قطعه برای به حرکت درآمدن خودرو تسمه تایم است. به همین دلیل کارکرد صحیح و سالم بودن آن تاثیر مهمی بر عملکرد موتور خودرو دارد. تسمه تایم که به تسمه تایمینگ نیز شناخته می‌شود حرکت چرخشی میل لنگ را به میل سوپاپ منتقل می‌کند. تسمه تایم در یک طرف خود (طرف داخلی) دارای شیار و دندانه هایی است که درگیری با میل سوپاپ یا میل بادامک را روان می‌کند.
نحوه کارکرد تسمه تایم
همان طور که می‌دانید انفجار سوخت در محفظه احتراق باعث حرکت خودرو می‌شود. اما برای اینکه دود حاصل از این احتراق از اگزوز خارج شود و هوا وارد محفظه شود تا عمل احتراق دوباره انجام شود سوپاپ ها باید به طور منظم و در زمان مشخص باز و بسته شوند. میل بادامک به سوپاپ متصل می‌شود و سپس به وسیله تسمه تایم به میل لنگ وصل شده و باعث چرخش نیرو و ایجاد گشتاوری بین میل بادامک و میل لنگ می‌شود. این عمل سبب بالا رفتن و پایین آمدن پیستون ها می‌شود و کمک می‌کند همواره سوخت با هوا واکنش دهد و در محفظه احتراق منفجر شود.
نقش تسمه تایم در حرکت خودرو
میل لنگ باعث حرکت پیستون در سیلندر است و حرکت دورانی میل لنگ به فلایویل، جعبه دنده یا گیربکس، دیفرانسیل و در نهایت به چرخ ها وارد می‌شود. همان‌طور که گفته شد میل لنگ نیروی چرخشی خود را توسط تسمه تایم از میل بادامک دریافت می‌کند. بنابراین اگر تسمه تایم نباشد یا کارکرد آن دچار اختلال شود این نیروی چرخشی به درستی منتقل نمی‌شود و خودرو به زودی خاموش می‌شود و حرکت نمی‌کند.
چرا به این تسمه خودرو، تسمه تایم می‌گویند؟
سوپاپ ها به میل بادامک متصل هستند و توسط این قطعه به سمت پایین فشرده و سپس رها می‌شوند. بنابراین زمان و تایم باز و بسته شدن سوپاپ ها متناسب با بالا و پایین آمدن پیستون ها توسط تسمه تایم تنظیم می‌شود. به همین دلیل به آن تسمه تایم یا تسمه تایمینگ (Timing Belt) گفته می‌شود.
اندازه تسمه تایم برای همه خودروها یکسان است؟
ابعاد و اندازه تسمه تایم به نوع خودرو، اندازه قطعات و موتور آن بستگی دارد. به طور مثال در خودروهایی که از موتور SOCH استفاده شده دارای یک میل بادامک هستند. در این نوع موتور تسمه به پولی سر میل لنگ و میل سوپاپ متصل است و کوتاه تر است. اما در خودروهایی با موتور DOCH از دو میل بادامک استفاده شده و در نتیجه طول تسمه تایم بیشتر است.
وظایف تسمه تایم
در این بخش قصد داریم وظایف تسمه تایم را به طور مختصر بیان کنیم:
- انتقال نیروی چرخشی از میل بادامک به میل لنگ و برعکس
- انتقال دقیق حرکت دورانی به میل لنگ و تنظیم زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها
- در برخی خودروهای نسل جدید برای فعال شدن اویل پمپ و واتر پمپ از تسمه تایم استفاده می‌شود.
علائم خرابی تسمه تایم
این تسمه خودرو به دلیل فعالیت زیاد و جنس لاستیکی‌اش دارای استهلاک بالایی است و ممکن است زودتر از حد انتظار خراب شود. بنابراین برای جلوگیری از آسیب به قطعات خودرو به خصوص موتور آن به کوچکترین نشانه هایی دقت کنید که از خرابی، ساییدگی، ترک خوردگی یا حتی پارگی تسمه خبر می‌دهد.
- صدای غیرعادی مانند جیغ یا قیژ قیژ از موتور می‌شنوید
- خودرو به درستی استارت نمی‌خورد
- دود زیادی از اگزوز خارج می‌شود
- به طور کلی می‌توان گفت عملکرد نامناسب موتور خودرو
زمان تعویض تسمه تایم
عمر مفید تسمه خودرو توسط شرکت های تولیدکننده خودرو تعیین می‌شود و در دفترچه راهنمای آن می‌توانید آن را پیدا کنید. اما این زمان به عوامل دیگری نیز بستگی دارد مانند:
- کیفیت مواد و ترکیباتی که تسمه از آن ها ساخته می‌شود
- میزان درگیری تسمه با سایر قطعات
- باری که تحمل می‌کند
- نوع رانندگی و تعداد take off هایی که انجام می‌دهید
- در سرازیری بدون استارت زدن خودرو را روشن کردن باعث کاهش طول عمر تسمه می‌شود
بنابراین بهتر است در هر دوره ای که ماشین را برای چک آپ به تعمیرگاه می‌برید یا هنگام تعویض روغن خودرو، تسمه تایم را بررسی کنید و از سالم بودن آن مطمئن شوید.
تسمه دینام چیست؟
تسمه دینام، تسمه پروانه یا تسمه مارپیچ، حلقه ای لاستیکی است که نیروی موتور را به واتر پمپ، اویل پمپ، دینام و سیستم تهویه منتقل می‌کند. تسمه دینام نیز مانند تسمه تایم به میل لنگ متصل است که نیروی چرخشی را به دینام و سایر قطعات منتقل کند. همان طور که می‌دانید دینام یک ژنراتور است که نیروی مکانیکی و حرکتی را به نیروی الکتریکی تبدیل می‌کند. این تسمه خودرو، نیروی مکانیکی موتور را توسط دینام به نیروی الکتریکی تبدیل و به باتری منتقل می‌کند. به همین دلیل به آن تسمه دینام می‌گویند. علاوه بر این، تسمه دینام توان مورد نیاز کمپرسور کولر و پمپ هیدرولیک فرمان را تأمین می‌کند و از این رو به تسمه کولر و تسمه هیدرولیک نیز معروف است.
- تسمه دینام یا تسمه کولر خودرو
نحوه کارکرد تسمه کولر یا تسمه دینام
در بالا اشاره کردیم که به تسمه دینام، تسمه مارپیچ نیز می‌گویند زیرا دور قرقره های زیادی میپیچد و قطعات زیادی را به هم متصل می کند. شما می‌توانید این قطعه را در قسمت جلویی خودرو و زیر کاپوت مشاهده کنید . این تسمه در سیستم تهویه و خنک کنندگی خودرو باعث به حرکت درآمدن پروانه می‌شود و دلیل نامگذاری آن به تسمه کولر نیز همین است.
البته در گذشته برای هر یک از این قطعات تسمه مجزایی استفاده میشد، اما تعمیر کردن و جایگذاری آن بسیار دشوار بود به همین دلیل امروزه تسمه پروانه جایگزین همه این ها شده است.اگر از دو تسمه خودرو استفاده شود یکی برای چرخاندن پروانه، پمپ روغن و پمپ آب تعبیه می‌شود و دیگری برای دینام از همین رو به آن تسمه پروانه نیز می گویند.
وظایف تسمه دینام
تسمه دینام قطعات زیادی را به هم متصل می‌کند و باعث انتقال نیروی مکانیکی بین آن‌ها است در ادامه به صورت مختصر این وظایف را نام می‌بریم.
- تامین برق خودرو توسط دینام
- به حرکت درآوردن پروانه در سیستم خنک کننده
- تامین نیرو برای چرخش پمپ هیدرولیک فرمان خودرو
- به حرکت درآوردن واتر پمپ یا پمپ آب در سیستم خنک کننده
- تامین انرژی برای کمپرسور در سیستم تهویه خودرو
عواقب خرابی تسمه دینام
مطمئنا در حال حاضر به اهمیت این تسمه در خودرو واقف شده اید و می‌دانید تسمه دینام تامین کننده انرژی و نیرو در بخش فرمان و سیستم تهویه و برق خودرو است. وجود اشکال در این قطعه باعث ایجاد اختلال در شارژ باتری می‌شود و نتیجه آن عدم تامین برق در قطعات خودرو است. همچنین می‌توان به سفت شدن فرمان، از کار افتادن پروانه در سیستم تهویه، کار نکردن پمپ آب و عدم کارایی سیستم خنک کننده اشاره کرد. نهایتا این مشکلات باعث جوش آمدن و داغ کردن موتور ماشین می‌شود.
علائم خرابی تسمه دینام
برخی علائم به طور واضح خراب بودن تسمه دینام خودرو را نشان می‌دهد. علائمی مانند خوردگی، پارگی، ساییدگی و خشکی در تسمه بسیار واضح هستند و شما پس از مشاهده آن ها باید سریعا نسبت به تعویض تسمه دینام اقدام نمایید. اما برخی علائم به شما اطلاع می‌دهد که ممکن است تسمه دینام دچار مشکل شده باشد مانند:
- کش آمدن تسمه و شل شدن آن
- چرب شدن تسمه
- شنیدن صدای غیرعادی از موتور مانند جیر جیر کردن
- عدم کنترل آسان فرمان
- کار نکردن کولر و سیستم تهویه یا عدم کارکرد صحیح آن ها
- روشن شدن چراغ هشدار باتری
نکته: روغن عمر مفید تسمه را کاهش می‌دهد. پس از نشتی روغن و چرب شدن تسمه جلوگیری کنید.
زمان تعویض تسمه دینام
زمان دقیقی برای تعویض تسمه دینام توسط کمپانی های تولیدکننده اعلام نشده است اما پیشنهاد می‌کنیم به صورت دوره ای 6 ماهه یا در هربار تعویض روغن و فیلتر روغن یا هنگام سرویس کردن رادیاتور، تسمه دینام و تسمه پروانه را بررسی کنید و از سالم بودن آن مطمئن شوید.
نکته: تسمه خودرو، نسبت به سایر قطعات خودرو قیمت بسیار پایینی دارد بنابراین با تعویض به موقع آن جلوی آسیب رسیدن به موتور و سایر قطعات را بگیرید.
نتیجه
تسمه ها از مهم ترین قطعات در خودرو هستند که حیات خودرو به درست کار کردن آن‌ها وابسته است و به دلیل چرخش بالا و اصطکاک زیاد، به راحتی دچار آسیب و پارگی می‌شوند. رسیدگی به موقع به تسمه ها و بررسی و تعویض به موقع آن‌ها می‌تواند از خطر آسیب دیدن خودرو جلوگیری کند. همچنین شما با صرف مبلغی اندک برای نگهداری ماشین و جلوگیری از آسیب جدی به خودرو، در بسیاری از هزینه های تعمیر اتوموبیل خود در آینده صرفه جویی کرده‌اید.